Vragen en antwoorden gemeentelijke warmteplanning

De gemeentelijke warmteplanning is een strategisch planningsinstrument dat de stad Jena de weg wijst naar een warmtevoorziening zonder fossiele brandstoffen zoals aardgas of olie.

Het is daarom een belangrijk instrument om de verwarmingstransitie in onze stad vorm te geven en een klimaatneutraal gebouwenbestand te realiseren.

De warmteplanning laat zien waar de uitbreiding van stadsverwarming of de aanleg van nieuwe warmtenetten wordt onderzocht en waar in de toekomst individuele verwarmingssystemen nodig zullen zijn.

De warmteplanning is niet wettelijk bindend en biedt nog geen garantie voor uitbreiding of een gegarandeerde datum voor warmtenetten.

Het gemeentelijke warmteplan voor de stad Jena is afgerond. Het ontwerp van de warmteplanning van Jena werd in 2024 en 2025 samen met de belangrijkste belanghebbenden in de stad ontwikkeld, in februari 2025 ter inspraak aan het publiek voorgelegd en in juni 2025 door de gemeenteraad aangenomen.

Ten eerste laat de warmteplanning zien dat Jena voldoende potentieel voor hernieuwbare opwekking heeft voor een klimaatvriendelijke warmtevoorziening.

Het belangrijkste resultaat is een overzicht van de verwachte warmtenetgebieden en gebieden voor decentrale warmtelevering.

Een kaart laat zien in welke gebieden van Jena welk type warmtevoorziening wordt aanbevolen. Het stedelijk gebied is verdeeld in in totaal 57 deelgebieden

• met een bestaande stadsverwarmingsvoorziening,
• met geplande uitbreiding van het stadsverwarmingsnet,
• met geplande nieuwbouw van verwarmingsnetten en
• met decentrale warmtevoorziening, bijvoorbeeld via warmtepompen.

Er worden ook deelgebieden aangewezen waarvoor het toekomstige type warmtevoorziening nog niet definitief is vastgesteld, omdat bijvoorbeeld waterstof een optie zou kunnen zijn (testgebieden).

De specifieke resultaten van de warmteplanning zijn samengevat in een profiel voor elk van de 57 deelgebieden.

Alle huizen in straten waar al stadsverwarming beschikbaar is of die zich in het huidige gebied van de stadsverwarmingsverordening bevinden, moeten worden aangesloten op het verwarmingsnetwerk. Voor gebouwen in gebieden waar naar verwachting een nieuw verwarmingsnetwerk zal worden aangelegd of uitgebreid, wordt de levering geacht verzekerd te zijn als een exploitant van een verwarmingsnetwerk toezegt de aansluiting binnen tien jaar te garanderen. Als de exploitant van het verwarmingsnetwerk hiertoe verplicht is, kunnen overgangsverwarmingssystemen worden gebruikt in het geval van een defect aan het verwarmingssysteem in overeenstemming met artikel 71j van de Duitse wet op de bouwenergie (GEG). Als de exploitant van een verwarmingsnetwerk hier niet toe verplicht is, moeten er in het geval van een defect aan het verwarmingssysteem andere vervullingsopties (bijv. warmtepompen) worden gebruikt.

Als al te voorzien is dat er geen verwarmingsnet kan worden uitgebreid, kan de installatie van een decentrale optie (bijv. warmtepomp) in een vroeg stadium worden gepland en voorbereid.

De geschiktheidstoets die is uitgevoerd als onderdeel van het warmteplanproces heeft nog geen duidelijk resultaat opgeleverd voor het meest geschikte type warmtevoorziening voor dit deelgebied. Zo kunnen er in deze gebieden ten minste twee typen levering even geschikt zijn of is er nog niet voldoende betrouwbare informatie beschikbaar voor een definitieve beoordeling.

Voor deze gebieden zullen tijdens de uitvoering van de warmteplanning diepgaande buurtonderzoeken en haalbaarheidsstudies met verhoogde prioriteit worden uitgevoerd om zo snel mogelijk planningszekerheid te krijgen over het meest geschikte type warmtevoorziening.

In testgebieden is het ook altijd mogelijk om het gebouw om te bouwen naar decentrale hernieuwbare warmteopwekking.

De stad Jena begon al in 2023 met de ontwikkeling van een verwarmingsplan voor Jena - en dus voordat de wet op de warmteplanning van kracht werd. De werkopdracht is gebaseerd op het Klimaatactieplan, dat als doel heeft om in 2035 klimaatneutraal te zijn voor Jena.

Het Klimaatactieplan werd in 2022 opgesteld op initiatief van "Klimaentscheid Jena" en namens de gemeenteraad als onderdeel van een breed inspraakproces en in 2023 aangenomen door een grote meerderheid van de gemeenteraad.

Het gemeentelijke verwarmingsplan concretiseert de algemene doelstelling van het Klimaatactieplan voor het gebied van klimaatneutrale warmtevoorziening. Het laat zien welke maatregelen en investeringen in Jena nodig zijn om zo mogelijk in 2035 een klimaatneutrale warmtevoorziening te realiseren.

Het is op dit moment niet mogelijk om te voorspellen of de warmtetransitie in Jena in 2035 voltooid kan zijn vanwege de enorme investeringen die nodig zijn in infrastructuur, gebouwefficiëntie en opwekkingscentrales, terwijl de algemene omstandigheden onzeker blijven. Er kan eerder worden aangenomen dat fossiele brandstoffen in 2035 in sommige gevallen nog steeds nodig zullen zijn voor verwarmingsdoeleinden. Warmteplanning zal geleidelijk worden geïmplementeerd en gebaseerd zijn op de economische, menselijke en financiële middelen die op dat moment beschikbaar zijn. De doelhorizon zal opnieuw worden bekeken als onderdeel van de evaluatie van de warmteplanning die gepland staat voor 2028.

Vanaf januari 2024 moeten nieuw geïnstalleerde verwarmingssystemen in nieuwbouwgebieden voor minstens 65 procent op hernieuwbare energie werken. Bestaande verwarmingssystemen mogen nog tot eind 2044 worden gebruikt en gerepareerd.

Voor de installatie van nieuwe verwarmingssystemen in bestaande gebouwen in Jena geldt een overgangsperiode tot juni 2026. Pas dan moeten kapotte olie- of gasverwarmingssystemen worden vervangen door andere, klimaatvriendelijke systemen.

De volgende opties zijn beschikbaar om een aandeel van 65 procent hernieuwbare energie in verwarming te bereiken:

• Aansluiting op een (stads)verwarmingsnetwerk
• Warmtepomp
• Verwarming op biomassa (hout, houtsnippers en pellets)
• Directe elektriciteitsverwarming (alleen in goed geïsoleerde gebouwen)
• Hybride verwarming op basis van warmtepompen of zonnewarmte (warmtepomp of zonnewarmtesysteem, gecombineerd met een olie- of gasboiler (piekbelasting) of met biomassaverwarming)
• Verwarming op basis van thermische zonne-energie (als deze de volledige verwarmingsbehoefte dekt)
• Gasverwarming die aantoonbaar voor minstens 65 procent gebruik maakt van duurzaam biomethaan, biogeen vloeibaar gas of duurzame waterstof

Niet alle opties zijn echter even aan te bevelen. Duurzaam geproduceerde biomassa is slechts beperkt beschikbaar en de kosten zijn daarom relatief hoog. Hetzelfde geldt voor het gebruik van biomethaan of waterstof, waarvan de toekomstige beschikbaarheid en kosten vanuit het huidige perspectief nog onduidelijk zijn.

Bestaande verwarmingssystemen mogen ook in de toekomst gerepareerd en gebruikt worden.

Als ze niet gerepareerd kunnen worden en vervangen moeten worden, is er een overgangsperiode van vijf jaar voor individuele verwarmingssystemen totdat het nieuwe verwarmingssysteem aan de eisen van de GEG moet voldoen. Bij het ombouwen van een etageverwarmingssysteem naar een centraal verwarmingssysteem is de overgangsperiode 13 jaar. Als overgangsoplossing kan voorlopig bijvoorbeeld een gebruikt gasverwarmingssysteem of een huurgasverwarmingssysteem worden geïnstalleerd.

Nieuwe gasverwarmingssystemen mogen nog worden geïnstalleerd tijdens de overgangsperiode tot 30 juni 2026. Hoewel dit wettelijk is toegestaan, is het zowel financieel als vanuit het oogpunt van klimaatbescherming niet aan te raden. Advies over de economische risico's van de sterke stijging van de CO₂-prijzen is verplicht voordat nieuwe verwarmingssystemen op fossiele brandstoffen worden geïnstalleerd. Bovendien moet een steeds groter aandeel groene gassen (bijv. biomethaan) worden toegevoegd aan nieuwe verwarmingssystemen op gas: 15 procent in 2029, 30 procent in 2035, 60 procent in 2040, 100 procent in 2045.

De eenvoudigste manier om aan alle wettelijke vereisten te voldoen is een aansluiting op een verwarmingsnetwerk of het gebruik van een warmtepomp buiten de uitbreidingsgebieden van het verwarmingsnetwerk.

De federale subsidie voor efficiënte gebouwen (BEG) biedt financiële steun voor zowel de vervanging van verwarmingssystemen als de aansluiting op een verwarmingsnetwerk. Sinds 2024 gelden nieuwe, hogere subsidietarieven voor particulieren en bedrijven. De subsidie bestaat uit de volgende componenten, die gecombineerd kunnen worden tot een maximale subsidie van 70%:

• 30 procent basissubsidie voor alle woningen en utiliteitsgebouwen
• 30 procent inkomensafhankelijke bonus voor eigenaar-bewoners met een jaarlijks huishoudinkomen tot 40.000 euro.
• 20 procent klimaatsnelheidsbonus tot 2028, waarna deze afneemt.
• 5 procent innovatiebonus voor warmtepompen die gebruik maken van een natuurlijk koudemiddel of van aardwarmte/water/afvalwaterwarmte.

Er zijn ook gesubsidieerde leningen voor het vervangen van verwarmingssystemen en andere efficiëntiemaatregelen.

Meer informatie over de federale subsidie is te vinden op de website Energy Change van het federale ministerie van Economie en Klimaatbescherming.

Ongeveer 56 procent van de huishoudens in Jena wordt al voorzien van stadsverwarming. Het stadsverwarmingsnetwerk zal tot 2035 en daarna aanzienlijk worden uitgebreid.

De huidige uitbreidingsstatus is te vinden op Stadtwerke Jena Group.

Als je huis zich al in het leveringsgebied van de stadsverwarming bevindt, kun je een vrijblijvend formulier gebruiken om je aan te melden voor aansluiting op het leveringsgebied. U vindt het aanmeldingsformulier (PDF) op de pagina Alles over uw stadsverwarmingscontract van de Stadtwerke Jena Group onder het kopje "Formulieren". Daar vind je ook meer informatie over stadsverwarming in Jena.

Het is raadzaam om bij het invullen van het registratieformulier de hulp in te roepen van een verwarmingsinstallateur, zodat uw toekomstige warmtelevering perfect is afgestemd op uw behoeften.

Als je meer wilt weten over de voordelen en kenmerken van stadsverwarming, bieden de gemeentelijke nutsbedrijven verschillende video's en informatie aanop hun website .

Het bestaande stadsverwarmingsnetwerk in Jena wordt de komende jaren aanzienlijk uitgebreid. Gedetailleerde informatie over de geplande uitbreiding van het bestaande stadsverwarmingsnet en de aanleg van nieuwe verwarmingsnetten is te vinden op de website van de Stadtwerke Jena Group.

Stadtwerke Energie Jena-Pößneck heeft de huidige planningsstatus voor de uitbreiding van de stadsverwarming op haar website gepubliceerd. Daar kun je ook direct je interesse voor een stadsverwarmingaansluiting kenbaar maken via het online formulier. Een digitale kaart en het interesseformulier zijn te vinden op de Stadtwerke Jena Group.

Dit ondersteunt Stadtwerke Jena's verdere planning voor de uitbreiding van stadsverwarming en u zult direct worden geïnformeerd over verdere stappen in de toekomst.

Bij aansluiting op het stadsverwarmingsnet zijn er enerzijds kosten voor de toevoerleiding en anderzijds voor de huisaansluiting, d.w.z. het traject van de toevoerleiding naar je huis. De kosten voor de toevoerleiding worden meestal gedragen door de gemeentelijke nutsbedrijven. De kosten voor de huisaansluiting worden deels gedragen door het gemeentelijke nutsbedrijf en deels door de abonnee. De verdeling van de kosten is afhankelijk van veel verschillende factoren. Bovendien komen aansluitingen op warmtenetten in aanmerking voor subsidies, zodat de kosten verder kunnen worden verlaagd. Stadtwerke adviseert je graag en beantwoordt je vragen.

Tot 70 procent van de kosten die eindklanten kunnen maken bij aansluiting op het stadsverwarmingsnet komen momenteel in aanmerking voor subsidies. Een overzicht van subsidies voor individuele maatregelen voor efficiënte gebouwen is gepubliceerd op de website van het Bundesamt für Wirtschaft und Ausfuhrkontrolle.

Momenteel wordt meer dan 98 procent van de stadsverwarming in Jena opgewekt met fossiel aardgas. Het aandeel van hernieuwbare energieën in de stadsverwarming van Jena zal stap voor stap aanzienlijk toenemen: Volgens de plannen van Stadtwerke Energie Jena-Pößneck moet het doel van een klimaatneutrale stadsverwarming uiterlijk in 2040 worden bereikt. Hiertoe plannen de gemeentelijke nutsbedrijven een klimaatneutrale stadsverwarming met behulp van rivier-, geothermische en thermische zonne-energie, luchtwarmtepompen, warmtekrachtkoppeling en waterstof.

Meer informatie is te vinden op de verwarmingsnetwerkstrategie van de Stadtwerke Jena Group.

Warmtepompen verschillen afhankelijk van het type warmtebron dat wordt gebruikt. Er zijn luchtwarmtepompen, grondwarmtepompen en grondwaterwarmtepompen.

De meest voorkomende zijn lucht/water-warmtepompen, waarvoor ook in Jena een groot uitbreidingspotentieel bestaat. Ze gebruiken de warmte van de omgevingslucht om het verwarmingswater in het gebouw te verwarmen.

Meer informatie is te vinden op het kennisportaal over warmtepompen van het energieagentschap van de staat ThEGA.

Hoe milieuvriendelijk de werking van een warmtepomp is, hangt enerzijds af van hoeveel elektriciteit het systeem nodig heeft om een bepaalde hoeveelheid verwarmingsenergie op te wekken. De indicator hiervoor is de jaarlijkse prestatiecoëfficiënt (COP). Hoe hoger deze is, hoe efficiënter de warmtepomp werkt. Anderzijds hangt het af van de elektriciteit die wordt gebruikt om de warmtepomp te laten werken. Hoe groter het aandeel groene stroom uit hernieuwbare energiebronnen, hoe klimaatvriendelijker de warmtepomp werkt. In 2023 werd al bijna 52 procent van de verbruikte elektriciteit in Duitsland gedekt door hernieuwbare energiebronnen. Idealiter wordt een warmtepomp gebruikt met een goedkoop tarief voor groene stroom. De combinatie van een warmtepomp met een fotovoltaïsch systeem kan ook de CO₂-uitstoot verminderen.

De zogenaamde aanvoertemperatuur is bepalend voor de efficiëntie en dus ook voor de bedrijfskosten van het systeem. Dit is de temperatuur tot waar het verwarmingswater wordt opgewarmd met een warmtepomp voordat het wordt gedistribueerd via het verwarmingssysteem. Met een maximale vertrektemperatuur tot 55 graden kan een luchtwarmtepomp het hele jaar door efficiënt werken.

Geothermische of afvalwaterwarmtepompen kunnen ook hogere vertrektemperaturen bereiken omdat hun warmtebronnen ook hoger zijn bij lage buitentemperaturen. Om gebouwen met weinig of geen isolatie voldoende te verwarmen met dergelijke voorlooptemperaturen, kan het vaak voldoende zijn om individuele radiatoren te vervangen door radiatoren met een groter oppervlak en een betere warmteverdeling. Er bestaan ook warmtepompen die gebruikt kunnen worden voor individuele verdiepingen. De beste voorbeelden zijn de bekende split-airconditioningsystemen, die worden gebruikt als lucht-luchtwarmtepompen om woonruimtes behaaglijk en warm te houden en die in de zomer direct kunnen overschakelen op de koelfunctie.

Daarnaast zijn er nu moderne hogetemperatuur-warmtepompen die voorlooptemperaturen tot 80 graden kunnen bereiken. Elk huis kan worden verwarmd met deze warmtepompen en de verwarmingstechnologie kan ecologisch zinvol zijn, ondanks de lagere efficiëntie. Voor ongeïsoleerde gebouwen met een lage energie-efficiëntie kunnen tijdelijk ook hybride verwarmingssystemen worden overwogen, waarbij de warmtepomp wordt gecombineerd met een gas- of olieverwarmingssysteem. Zodra het gebouw geïsoleerd is, kan de warmtepomp de warmtelevering alleen overnemen.

Een interactief overzicht van de soorten, toepassingsgebieden, installatie en kosten van warmtepompen en een geïntegreerde "warmtepompcheck" zijn te vinden op het kennisportaal voor warmtepompen van het energieagentschap van de deelstaat ThEGA.

Goede voorbeelden van het gebruik van warmtepompen in bestaande gebouwen zijn te vinden op hetportaal "So geht's mit Wärmepumpen!" vanhet Umweltbundesamt.

Informatie over het aanbod van warmtepomp-verwarmingssystemen van Stadtwerke Energie Jena-Pößneck is te vinden op hun warmtepompwebsite.

Gasprijzen worden beïnvloed door een aantal kostencomponenten.

Naast de groothandelsprijzen voor aardgas, die de afgelopen jaren aan sterke schommelingen onderhevig waren, zal een stijgende CO₂-prijs leiden tot verdere kostenstijgingen. Daarnaast zijn de gasnetvergoedingen een andere kostencomponent van de gasprijs.

Hoewel de netwerktarieven strikt gereguleerd zijn door de regulerende instantie, zullen de specifieke netwerktarieven ook stijgen als het aantal netklanten afneemt en de inkoopvolumes dalen, aangezien de kosten voor het betrouwbaar functioneren van de netinfrastructuur over minder netklanten moeten worden gespreid.

Volgens de landelijke wetgeving voor klimaatbescherming zullen gasnetten uiterlijk op 31 december 2044 geen fossiel aardgas meer distribueren.

De verwachting is echter dat gasnetten al in de jaren 2030 volledig buiten bedrijf worden gesteld, omdat het niet zinvol is om deze fossiele energie-infrastructuur te blijven exploiteren vanwege het dalende aantal aansluitingen van gasnetklanten en de eisen van het klimaatbeleid.

Stadtwerke Jena Netze heeft haar plannen voor de toekomst van het gasdistributienetwerk in Jena nog niet afgerond. Zodra er concrete bevindingen beschikbaar zijn, zullen de gemeentelijke nutsbedrijven deze publiceren in hun klantenportaal.

Het verwarmen van gebouwen met aardgas moet daarom alleen worden gezien als een tijdelijke oplossing voor de huidige overgangsperiode. Betrokken eigenaren moeten zo snel mogelijk overschakelen op een andere oplossing, met name aansluiting op een (stads)verwarmingsnetwerk, installatie van een warmtepomp of, indien mogelijk in testgebieden, overschakeling op waterstofverwarming.

Alleen gasnetten die groene gassen transporteren en distribueren, in het bijzonder groene waterstof, zullen ook in de toekomst een rol spelen in het energiesysteem.

Stadtwerke Jena Netze heeft hier uitgebreid onderzoek naar gedaan, waaruit blijkt dat haar gasnetten al goed zijn uitgerust voor 100 procent waterstof. Bovendien zijn er concrete transformatieplannen van aardgas naar waterstof aan de gang. In eerste instantie ligt de focus vooral op industriële en commerciële toepassingen; in testgebieden is het verwarmen van woongebouwen met groene waterstof in de toekomst ook denkbaar, afhankelijk van de beschikbaarheid.

Meer informatie is te vinden op de website van Stadtwerke Jena Netze .